Over leven & uitsterven

Over leven en uitsterven: vier verhalen, vier vogels

Wereldwijd staat de natuurlijke wereld onder grote druk, vooral door menselijk handelen. Klimaatverandering, habitatverlies, ongebreidelde jacht en visserij, landbouwgif en andere vormen van milieuvervuiling leiden tot sterke vermindering van biodiversiteit en het uitsterven van soorten.
Sinds 1500 nChr zijn er zo’n 180 vogelsoorten uitgestorven. Dat is ver boven het natuurlijke tempo van uitsterven.

De vier verhalen laten zien dat er al veel verloren is en dat er veel op het spel staat. Maar ook laten de verhalen zien wat er gebeurt om deze soorten te beschermen. De vier verhalen gaan over een uitgestorven vogelsoort, de reuzenalk, over een bijna uitgestorven vogelsoort, de heremietibis, over een uit Nederland verdwenen broedvogel, de kemphaan en over een iconische Nederlandse soort die het onderspit dreigt te delven, de grutto.

Reuzenalk
Het eerste verhaal gaat over de uitgestorven reuzenalk. De laatste exemplaren werden gedood in 1844 op een klein eilandje bij IJsland. Deze niet-vliegende vogelsoort, de pinguïn van het Noordelijk halfrond, is in een paar honderd jaar, tijdens de kolonisatie van Noord-Amerika, uitgestorven gemaakt, vooral door jacht. Het verhaal lijkt op dat van de dodo. Dit verhaal is alleen recenter en dichter bij huis.

Heremietibis
De heremietibis stond een aantal jaren geleden als critically endangered op de IUCN rode lijst. Alleen in Marokko leefde de heremietibis nog in het wild. De soort was ooit wijd verbreid in het Midden-Oosten en rond de Middellandse Zee. Tot in de middeleeuwen kwam de heremietibis ook in Midden-Europa voor.
In Oostenrijk, Zuid-Duitsland en Spanje zijn er nu herintroductieprogramma’s. De aantallen zelfstandig levende heremietibissen nemen daardoor weer toe. De populație in dierentuinen is overigens nog steeds groter dan die in het wild. In het herintroductieprogramma in Oostenrijk wordt de populatie geleerd om te trekken over de Alpen naar Italië door middel van menselijk geleide migratie met behulp van ultralight vliegtuigjes.

Kemphaan
De derde soort is de kemphaan. Op wereldschaal is de kemphaan niet bedreigd, maar in Nederland is de kemphaan als broedvogel praktisch verdwenen. Ook tijdens de trek worden er steeds minder gezien in Nederland. Het gaat hier dus om een regionale broedvogelextinctie van een soort die in het verleden veel voorkwam in Nederland.

Grutto
Het vierde verhaal gaat over de grutto. De Kening fan ‘e Greide. De aantallen broedende grutto’s in Nederland lopen sterk terug. De belangrijkste oorzaak is de intensivering van de landbouw. Tegelijkertijd wordt er veel aan gedaan om het tij te keren voor de grutto. Of dat voldoende zal zijn en of dat op dat tijd zal zijn, moet blijken.

Fotoboek
In oktober 2024 is bij KNNV Uitgeverij het fotoboek ‘Over leven en uitsterven’ verschenen.
‘Over leven en uitsterven’ is direct bij de fotograaf te bestellen. Mail mij, s.hendriks@sijmen.nl, voor de details. ‘Over leven en uitsterven’ kost € 32,95 plus € 5,- verzendkosten.
‘Over leven en uitsterven’ is ook te koop bij de uitgever, in de betere boekhandel en online.

Vogelboekenpodkast van Vogelbescherming over ‘Over leven en uitsterven’

Je kan luisteren via Vogelbescherming.nl, maar ook via Apple Podcasts en Spotify: